Doktor Maria Montessori była jedną z pierwszych kobiet – lekarzy we Włoszech, a jednocześnie antropologiem i pedagogiem. Przez ponad 50 lat pracowała z dziećmi różnych ras, narodowości czy o różnym statusie materialnym. W jej życiu poświęciła się misji odkrywania dziecka, jego potrzeb i możliwości. Dzięki wieloletnim obserwacjom stworzyła podłoże pod nowe pojęcie procesu edukacji, wykreowała filozoficzne, psychologiczne i pedagogiczne zasady pracy z dziećmi. Swoje teorie opierała na silnym podłożu jej medycznego wykształcenia – była w pełni naukowcem i wiedziała, że hipotezy muszą być poparte dowodami. Dowodami na jej metodę są dzieci, z którymi Montessori pracowała jak również dzieci, które teraz uczęszczają do szkół i przedszkoli montessoriańskich na całym świecie, czy wychowywane są przez swoich rodziców w domach.
| uczenie przez działanie: | dzieci zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielami |
| samodzielność: | dzieci swobodnie wybierają rodzaj, miejsce, czas i formę pracy (indywidualną lub z partnerem) przy zachowaniu reguł społecznych. Rozwijają indywidualne uzdolnienia i uczą się realnej oceny swoich umiejętności. |
| koncentracja: | dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy wykonywaniu konkretnych zadań. |
| lekcje ciszy: | dzieci uczą się współpracować w cichych zajęciach indywidualnych i grupowych. |
| porządek: | dzieci zdobywają umiejętność przestrzegania zasad porządku w otoczeniu i swoim działaniu. |
| społeczne reguły: | dzieci zróżnicowane wiekowo (trzy roczniki) są łączone w grupy, sprzyja to wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności. Dzieci uczą się przestrzegać reguł: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj. |
| obserwacja: | jest kluczem dorosłych do poznania świata dziecka. Nauczyciel z szacunkiem i uwagą obserwuje postępy i trudności dziecka, jest jego przewodnikiem. |
| indywidualny tok rozwoju każdego dziecka: | dziecko jest serdecznie przyjęte, znajduje uwagę i indywidualną opiekę nauczyciela. Pracuje według własnego tempa i możliwości, podejmując zadania, do których jest już gotowe. |
Materiał dydaktyczny
Materiał dydaktyczny jest istotną pomocą do uporządkowania wrażeń, które dziecko już zgromadziło. W kontaktach ze swoim środowiskiem, na pierwszym miejscu stoi dziecko ze swymi społeczno – uczuciowymi potrzebami natomiast materiał dydaktyczny pełni tylko rolę służebną. Celem materiału jest wypracowanie w dziecku duchowego uporządkowania przez rozwój motoryki i sensoryki, stosownie do jego wieku. Przez samodzielne działanie dziecko wyzwoli w sobie tyle wewnętrznych sił rozwojowych, że stopniowo krok po kroku będzie coraz bardziej niezależne od pomocy dorosłych. Każda pomoc cechuje się:
– estetyką ( pięknie wykonany materiał);
– aktywnością ( zachęca do działania motywując do określonych działań);
– ograniczeniem ( tylko jeden egzemplarz w sali);
– samokontrolą- dziecko ma możliwość dokonywania samokontroli;
Materiał rozwojowy można wyodrębnić w następujących grupach:
1. Pomoce do tzw. ćwiczeń dnia codziennego.
Odwołują się do chęci wykonywania przez dziecko 3-6 letnie czynności domowych i samoobsługowych. Stąd w tej grupie przedszkolnej znajdują się liczne pomoce z tej grupy: ramki umożliwiające uczenie umiejętności zawiązywania, zapinania, sznurowania, zasuwania itd., naczynia o rożnym stopniu trudności do przelewania wody, serwety do składania, zestaw do czyszczenia metalu, butów, miejsce do tradycyjnego mycia rąk, małe szufelki i miotełki, szczotki do zamiatania itd.
2. Pomoce zmysłowe.
Mają za zadanie wprowadzenie dziecka w świat pojęć, którymi będzie się ono posługiwało. Do grupy pomocy budujących pojęcia należą pomoce bazujące na poszczególnych zmysłach. Dziecko posługując się nimi jest wprowadzone w świat pojęć np.: związanych z wymiarami: mały- duży, gruby- cienki, długi- krótki, rodzajami powierzchni i brył . Dowiaduje się jakie są kolory i ich odcienie, jakie są rodzaje i intensywność szmerów i dźwięków, doświadcza powierzchni szorstkich i gładkich, nadaje nazwy smakom i zapachom.
3. Pomoce do edukacji matematycznej.
Pomagają dziecku poznać świat liczb, umożliwiają zrozumienie i wyćwiczenie czterech działań matematycznych.
4. Pomoce do edukacji językowej.
Umożliwiają naukę pisania , czytania, ortografii i gramatyki już od okresu przedszkolnego. Charakterystyczną pomocą są litery wykonane z szorstkiego papieru naklejone na deseczki.
5. Pomoce do wychowania kosmicznego.
Umożliwiają poznawanie i zrozumienie Wszechświata w aspekcie astronomicznym, geologicznym , geograficznym, biologicznym i historycznym. Wraz z bezpośrednim kontaktem z przyrodą ożywioną i nieożywioną dziecko odkrywa związki i zależności we Wszechświecie. Zaczyna rozumieć swoje miejsce na Ziemi i zadania, jakie ma do spełnienia w związku z odpowiedzialnością za siebie, innym, oraz świat natury i kultury.
6. Pomoce do wychowania religijnego.
Umożliwiają kontakt dziecka z Bogiem.
Otoczenie dziecka
Bardzo ważne w metodzie Montessori jest otoczenie, w którym przebywa dziecko. Może ono wspomagać w pełni harmonijny rozwój osobowości dziecka – sprawia, że czuje się ono szczęśliwe i radosne; szybko i chętnie się uczy. Respektuje kolejne fazy zainteresowań, związane z rozwojem dziecka. Wszystkie materiały są uporządkowane tematycznie i łatwo dostępne – umieszczone w zasięgu ręki dziecka. Nauczyciel jest pośrednikiem pomiędzy otoczeniem i dzieckiem, pomaga dziecku samodzielnie odkrywać rzeczywistość.
Przygotowane otoczenie charakteryzuje się:
– Pięknem, porządkiem, jest rzeczywiste, proste i dostępne
– Dzieci muszą mieć zapewnioną wolność do pracy, ale jednocześnie umieć podążać według wyznaczonych zasad, które pozwalają na pracę jako część grupy.
– Dzieciom powinno się zapewnić przystosowane dla nich materiały, które wspierają odkrywanie świata i umożliwiają im rozwój niezbędnych umiejętności.
– W Metodzie Montessori istnieją mieszane grupy wiekowe, dzięki którym dzieci mogą rozwijać swoje zdolności życia w społeczeństwie i uczyć się od siebie wzajemnie zgodnie z własnym tempem rozwoju